Làm thế nào để nuôi dưỡng tư duy phát triển cho trẻ mầm non?

Có thể chúng ta đã lớn lên với niềm tin rằng: Một số người giỏi những môn học khó, còn những người khác không có thiên bẩm để học cách giải quyết các bài toán và khoa học phức tạp. Thế nhưng, những nghiên cứu về giáo dục và não bộ trong những thập kỷ gần đây lại cho thấy điều ngược lại.

Những nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ em và người lớn có thể phát triển và rèn luyện trí thông minh.

(Dweck CS. The choice to Make a Difference, 2019)

Một trong những yếu tố quan trọng để có thể phát triển loại trí thông minh này nằm ở niềm tin vào sự tiến bộ của bản thân, rằng: Thông minh là kết quả của quá trình rèn luyện và học tập. Hay một từ khác cho nó – tư duy phát triển.

Tư duy phát triển là gì?

Thuật ngữ này được đặt ra bởi Tiến sĩ Carol Dweck (Đại học Stanford). Dweck đã phân chia tư duy thành hai nhóm: “tư duy phát triển” và “tư duy cố định”. Trong cuốn sách “Mindset: The New Psychology of Success”, Dweck giải thích rằng, tư duy cố định cho rằng tính cách, trí thông minh và khả năng sáng tạo của chúng ta là không thay đổi. Ngược lại, niềm tin ‘tôi có thể’ sẽ quyết định đến khả năng để giải quyết những vấn đề khó và đầy thách thức.

Khi chúng ta rèn luyện tư duy phát triển, những trở ngại mà chúng ta đối mặt dường như đều có thể vượt qua được. Quan trọng là nhận ra rằng, chúng ta không bất lực, chúng ta có thể phát triển và thích nghi.

Cách hình thành tư duy phát triển cho trẻ

• Dạy con kỹ năng giải quyết vấn đề: Hãy để trẻ tự tìm cách giải quyết vấn đề thay vì làm giúp chúng.
• Chấp nhận lỗi sai: Hãy dạy trẻ rằng lỗi sai là một phần bình thường trong quá trình học tập.
• Sử dụng ngôn ngữ tích cực: Thay vì nói “thất bại”, hãy nói “học”.
• Khuyến khích trẻ giải quyết vấn đề khó khăn: Giúp trẻ hiểu rằng có nhiều bước để hoàn thành một nhiệm vụ.
• Nhắc nhở rằng lỗi sai là nơi chúng ta tiến bộ: Hãy khuyến khích trẻ học hỏi từ những sai lầm của mình.
• Giúp trẻ chú ý đến cách tiếp cận vấn đề: Hãy hỏi trẻ về cách chúng đã chọn để giải quyết vấn đề.
• Dạy trẻ nói về những lỗi sai: Khuyến khích trẻ bàn luận về những điều không hiệu quả và cách cải thiện.
• Nhấn mạnh rằng tư duy phát triển không cần phải hoàn hảo: Không ai luôn luôn hoàn hảo, điều quan trọng là sự cố gắng.
• Hoạt động với chiếc bánh: Sử dụng hình ảnh chiếc bánh để trẻ nhận diện các nguyên nhân của vấn đề.
• Hẹn hò riêng tư cùng con: Dành thời gian để thảo luận về những thách thức mà trẻ gặp phải.

Bố mẹ có thể làm gì?

• Cảm thông: Nhìn nhận lỗi lầm của trẻ từ góc độ học hỏi.
• Hợp tác: Tìm cách kết nối và hợp tác với trẻ thay vì chỉ trích.
• Nhận biết các yếu tố kích hoạt cảm xúc: Nhận diện những cảm xúc tiêu cực có thể ảnh hưởng đến tư duy phát triển.

Những cuốn sách nuôi dưỡng tư duy phát triển

Có rất nhiều cuốn sách cho trẻ em về chủ đề tư duy phát triển. Đọc một vài cuốn sách dưới đây sẽ giúp trẻ làm quen với các yếu tố của tư duy phát triển:

• Growth Mindset Books Series của Esther Pia Cordova.
• Mistakes Are How I Learn của Kiara Wilson.
• I Can Do Hard Things: Mindful Affirmations for Kids của Gabi Garcia.

Các bộ phim nuôi dưỡng tư duy phát triển

Giống như sách, phim cũng là một nguồn hiệu quả để nuôi dưỡng tư duy phát triển. Hãy xem những bộ phim chứa những nội dung về con người vượt qua thách thức:

• Remember the Titans
• The Blind Side
• Good Will Hunting
• Moana
• Brave
• Finding Nemo

7 Câu hỏi để con làm quen với tư duy phát triển

Giúp trẻ “nghĩ về những suy nghĩ” của mình có thể giúp trẻ nuôi dưỡng tư duy phát triển:

• Con đang nghe thấy gì trong đầu?
• Phần khó nhất là gì? Làm thế nào để con vượt qua phần đó?
• Một vài thách thức mà con đã vượt qua là gì?
• Một vài cách yêu thích mà con đã từng sử dụng để vượt qua các khó khăn là gì?
• Một lỗi sai đã gặp phải và con học được thứ gì đó là gì?
• Thách thức mà con đối mặt ngày hôm nay là gì? Và cách con sẽ giải quyết ra sao?
• Hãy nói về những gì con đã thử, và những gì con có thể làm tiếp theo.